Archimedes (Acsimet) (284 - 212 trước Công nguyên) - là nhà giáo, nhà bác học vĩ đại của Hy Lạp cổ đại, ông sinh tại thành phố Syracuse, một thành bang của Hy Lạp cổ đại. Cha của Acsimet là một nhà thiên văn và toán học nổi tiếng Phidias, đã đích thân giáo dục và hướng dẫn ông đi sâu vào hai bộ môn này. Năm 7 tuổi ông học khoa học tự nhiên, triết  học, văn học. Mười một tuổi ông đi du học Ai Cập, là học sinh của nhà toán học nổi tiếng Ơclit; rồi Tây Ban Nha và định cư vĩnh viễn tại thành phố Cyracuse, xứ Sicile. Ðược hoàng gia tài trợ về tài chính, ông cống hiến hoàn toàn cho nghiên cứu khoa học. 

Truyền thuyết về Acsimet

        Nhà vua Herôn xứ Sicaruyt (306 – 215 trước công nguyên) giao vàng cho người thợ kim hoàn để làm cho vua một cái vương miệng đặc. Nhà vua nghi ngờ người thợ đã ăn bớt vàng nên giao cho Acsimet kiểm tra xem người thợ có pha bạc vào vàng làm vương miệng không.

Acsi met ngày đêm lo lắng, suy nghĩ làm thế nào để thực hiện được việc nhà vua giao.

Một hôm trong khi đang nằm trong bồn tắm đầy nước ông chợt phát hiện ra rằng khi nhấn chìm trong nước càng nhiều thì lực đẩy ông lên càng mạnh. Từ đó ông thấy được cách giải quyết bài toán về chiếc vương miệng của nhà vua. Ông nhảy khỏi bồn tắm và cứ thế trần truồng chạy ra đường, vừa chạy vừa kêu: “Ơ rê ca! Ơ rê ca!” (Tìm ra rồi! Tìm ra rồi!)

        Nhờ đó ông đã chứng minh được chiếc vương miệng của nhà vua không làm bằng vàng nguyên chất mà có pha bạc.

    Những công trình ông tìm ra:
    1. Công thức tính diện tích và thể tích hình lăng trụ và hình cầu.
    2. Số thập phân của số Pi. Năm -250, ông chứng minh rằng số Pi nằm giữa 223/7 và 22/7
    3. Phương pháp tính gần đúng chu vi vòng tròn từ những hình lục giác đều nội tiếp trong vòng tròn.
    4. Những tính chất của tiêu cự của Parabole
    5. Phát minh đòn bẩy, đinh vis Acsimet (có thể do Archytas de Tarente), bánh xe răng cưa.
    6. Chế ra máy chiến tranh khi Cyracuse bị quân La Mã vây.
    7. Chế ra vòng xoắn ốc không ngừng của Acsimet (có thể do Conon de Samos)
    8. Tính diện tích parabole bằng cách chia ra thành tam giác vô tận
    9. Nguyên lý Thủy tĩnh (hydrostatique), sức đẩy Acsimet, Trọng tâm Barycentre
    10. Những khối Acsimet (Solides Acsimet)
    11. Những dạng đầu tiên của tích phân.

    Nhiều công trình của ông đã không được biết đến cho đến thế kỷ XVII, thế kỷ XIX, Pascal , Monge và Carnot đã làm công trình của họ dựa trên công trình của Acsimet.

ĐỖ THỊ THUYỀN  (Sưu tầm)

        Cách đây hơn 400 năm, Ga-li-lê (G. Gallilei 1564 – 1642), nhà thiên văn học, nhà triết học người Italia đã làm những thí nghiệm đo vận tốc rơi. Ngày 24-1-1590, ông dùng 2 quả cầu bắng chì, quả này nặng gấp 10 lần quả kia và cho rơi cùng một lúc từ đỉnh tháp nghiêng. Kết quả nhiều lần cho thấy hai quả cầu cùng chạm đất cùng một lúc. Ông đã chứng minh rằng vận tốc của vật rơi không phụ thuộc vào trọng lượng của nó ( nếu không kể đến sức cản của không khí), quãng đường chuyển động của vật rơi tự do tỉ lệ thuận với bình phương thời gian.

Ga-li-lê đã làm ra kính thiên văn để quan sát bầu trời. Ông chống lại luận thuyết của Ptô-lê-mê cho rằng Trái Đất là trung tâm của vũ trụ và đứng yên, mọi hành tinh đều quay quanh trái đất. Ông ủng hộ quan điểm của Cô-péc-ních coi Mặt Trời là trung tâm và các hành tinh khác như sao Mộc, sao thủy, sao thổ, sao Hỏa, sao Kim, đều quay quanh Mặt Trời. Quan điểm này trái với quan điểm của nhà thờ thiên chúa giáo bấy giờ. Vì lẽ đó, ông đã bị tòa án giáo hội xử tội. Mặc dù bị cưởng bức bị tuyên bố từ bỏ quan điẩm của mình, nhưng ngay sau khi tòa tuyên phạt, ông vẫn kêu lên rằng: “Nhưng dù sao Trái Đất vẫn quay”.

ĐỖ THỊ THUYỀN  (Sưu tầm)

(Bui Thanh Liem, 31.03.2009)

---